Wa’i Malabo Dou Mpanga
Wara-wara rua-n wara sa-bua wa’i malabo ompu mangge’e di ade nggaro-na. Makento mpara ba ede, na-supu-ra ompu. Sabune ntoi supu-na, ede-ra made-n.
Makento mpara ba ede, wati-du loa-na kacihi ba wa’i ede. Na’ne’e-ku lao umbu wati wa’u-n ngari rade-n, na-ne’e-ku paki wati wa’u-na hanta ro randa, ede-ra ngupa kai-na kacihi. Pala wara ja sa-bua peti na’e di salaja wa’i ede, ede-ra tau kai-na di ade peti ede ompu, ede-ra kunci ro ropo-ropo kai-na. Ampo na-nangi ro nggahi di ade nangi-n ede:
“Ai ompu-e, ai ake bune-si wi’i kai-mu nahu labo ntau ra wara mamboto di ade peti na’e ake!”
Ede mpa ndai wua nggahi-na di ade nangi-na ede, saraka boha ai nangi-na.
Makento mpara ba ede, wara dou mampanga upa-n malampa. Ntika na-ringa-ku nangi wa’i ede ba supu wa’u-ra-made ompu ro mboto ntau ra wara ra-wi’i-na di ade peti na’e. Ede-ra kade’e kai nangi wa’i ede ba dou mpanga, mandinga labo cua-cua lu’u mena-na ade lewi ede. Raka-pu di katere butu uma wa’i ede, na-cua kamidi mena-ku weki-na labo nggahi lalose-na. Na-nggahi-ku:
“Ai-na nggahi na’e-na’e, moda ai-na ringa ba wa’i ake. Pea na-wa’u sara maru wa’i, ampo ta-ne’e-ku weha wea peti-na.”
Ndadi ba wa’i na-ringa-ku nggahi lalose dou awa kompe uma-n ede. Ndadi na-coro-coro kamaru-du weki-na, na-kagoro-ra eli nawa-na. Ndadi ba dou mpanga na-ringa-du eli kagoro nawa wa’i ede, ede-ra rece kai-na iwa doho-n:
“Mai-ra ta-ne’e-ka di uma wa’i!”
Ede-ra cua ne’e mena kai-na. Wa’u mpara ese uma, ede-ra lao daro rero-na. Ntika na-hina daro mpudu peti na’e aka-n ede. Ndadi na-nggahi-ra dou mpanga ede:
“Ake-ku ngau-na peti isi ntau ra wara wa’i ede, na-tani malai-ku iu-ku ake.”
Ede-ra cua hanta kalondo kai-na awa dana. Wa’u mpara awa dana peti ede, na-cua-cua mafaka-ra:
“Ndake-ku ndai rawi-ta, ta-cengga upa taho-ku. Ai-na wara makura ro mancewi di sa-bua-bua dou-ta!”
“Poda ipi lalo nggahi ndai-mu ede kaman. Mai ka ndede-na sama mena mpa maki ra hompa-ta. Mai ake taho-ra ta-hanta-ku peti ake!” Cambe kai ba iwa doho-n,
Ede-ra cua hanta kai-n. Nde pala peti ede, na-wa’u-ra wara mantara-ntodo. Ede-ra wa’a kai-na dou mpanga doho ede. Nde pala wara sa-bua dou mpanga ede, na-ipi poda-ku na’e ne’e-n. Ndadi na-kananu-ku ba ade-na:
“Taho mpara ro’o mpanga wa’u-ku ntau ake.”
Ede-ra kalu’u kai-na rima-na di ade karombo peti ede. Ntika na-hina-ra daro edi ompu ede. Ede-ra nggahi kai-na:
“He dou ake!”
“Nggara dou-sa, ta-rai kada!” Cambe kai ba iwa doho-
na.
Ede-ra rai wa’a kai-na peti ede. Nggahi kai ba lenga-na marahina daro-na aka-n de:
“He, dou poda ake!”
“Nggara dou poda-si, ta-rai kada!” Cambe kai ba iwa-na. Ede-ra cua rai mena wali kai-na. Ntika na-nggahi wa’a ba madaro-na ede:
“Dou ade peti ake!”
Ringa ba iwa-na, ede-ra cua toho kai-na peti ede. Ntika na-hengga-ku, na-eda-du timba ompu mawa’u-ra made sarenga di ade peti ede. Ede-ra nggahi kai-na:
“Ai cilaka, woja-r samba-n poda wa’i ede, na-nggahi-ku ntau wara-na di ade peti ake. Pala-si timba rahi-na kau-na kalei ita doho ake. Kapo ede mai ta-lao-ku hade.”
Ede-ra cua lampa mena kai-na, lao dei wa’i ede, raka mpudu uma wa’i. Nggahi kai dou mpanga ede:
“E cilaka tua-e, mu-wa’u-du kampula-mpula nami doho ake. Mu-nggahi-ku mboto ntau ro wara-m di ade peti, pala timba rahi-mu di ade peti ede. Mai ake ku-hade-ku ba nami!”
“Ai ana doho, kangampu mboto-mboto hade-mu nahu, indo au ja one-na. Mai ake taho-pu lao-mu landa nahu ake, sa-mpuru kombi dua mpuru kombi, wara-ka ndai cengga doho. Naha-naha-na wara kudu ndai lao timba doho kai-mu,” cambe kai ba wa’i.
Ringa ba dou mpanga nggahi wa’i ede, na-poda ja ba kananu-na. Ede-ra rece kai-na wa’i ede, lao kai-na landa. Raka mpudu di uma pa, nggahi kai ba wa’i ede:
“E ana doho-e, ngena mpa ari lawa ake. Ndai-ku mpa ndai malao landa weki-ku, ku-wa’u sara tarima masa, ku-mai mbei mpa ndai doho-mu!”
“Taho weki-na, mai roci to’i! Mai ka-ra ndede-na nami doho ake wunga seke tagia-ku,” cambe kai ba dou mpanga.
Ede-ra lao kai-na wa’i ede, ne’e ese uma pa. Mandinga labo nggahi-na labo pa:
“Ai ana-e, wara poda hajal ndai-ku ake. Kapo de kasi kai-pu ade ro inga-pu kai masawa’u-wa’u. Bune santika ompu na-wa’u-ra made. Wara ja ada pasaka upa dou-na mai wa’a-ku di ndai-mu. Dodo kai-ku masa, sabune-bune kombi kasi ade-mu, wara kumpidi ndai rowa kataho kai-ku ompu.”
“Mai ake di be-ku dou pasaka-ta ede?” Sodi kai ba pa.
“Wara mena, di ncai lawa aka ngena kai-na, kau-pu lao tio paresa poda!” Cambe kai ba wa’i
Ede-ra kau lao tio kai ba pa, ede-ra eda kai ba dou malao paresa-na aka-n de, na-wara poda eda-na dou upa-na. Ede-ra dula karinga kai-na pa:
“Wara poda eda-ku dou upa-na.”
Ede-ra mbei kai ba pa, masa upa mpuru ringgi. Tarima kai ba wa’i masa ede. Mandinga labo nggahi-na:
“Ai ana-e, ada pasaka-ku upa-n ede, na-ipi-ipi poda ongu-na labo ndai-ku. Ma-ai ake taho-pu kau-mu lao wa’u ro leto ai mangadi ake, moda-ku ai-na lao-na rai doho-n.”
“Taho weki-na,” cambe kai ba pa.
Ede-ra dula kai-na wa’i ede labo masa upa mpuru ringgi. Nde pala wa’i ede na-lampa watu ncai masabae.
Makento mpara, wa’u londo wa’i ede. Na-mbei-du parenta ba pa, kau lao wa’u ro leto mena dou upa-n ede. Na-raka mpudu di dou ede, ede-ra cua wa’u ro leto doho kai-na dou ede. Nggahi kai ba dou upa-n ede:
“E cina doho-e, au-si ra-ncara-ku nami doho ake ne’e wa’u ro leto kai?”
” Wati wara ra’ncara-mu nggomi doho, nde pala na-wa’u-du landa ba wa’i. Na-nggahi-ku ada pasaka-na nggomi doho ake,” cambe kai ba dou mamboto ede.
Ringa kai ba dou upa-n ede ra-rawi wa’i, na-cua-cua hera ro kanucu-kanece-ra, labo mbiri salaho tuta-na. Ede mpara nggahi-na:
“Woja-r samba-na, cilaka dou tua ede. Wua ra-sake nami doho ndai malanda-na, mai ake sia malanda nami.” Ede-ra sodi kai ba dou upa-n:
“Ma-ai ake bakai-ku poda wa’i ede?”
“Na-wa’u-ra tarima masa upa mpuru ringgi, ede mpara dula-na,” cambe kai ba dou doho ede.
“Sato’i mpa sinci-ku ndai pa ba supu loa-na cola ro mbei lalo masa, wara to’i ne’e-na ou ro paresa wa’u nami doho ake,” nggahi kai ba dou mpanga ede.
“Ai-na-ra kade’e wea nggahi lako poda doho ede, kapo leto ro wa’u doho mpudu!” Nggahi kai ba dou mamboto ede. Ede-ra leto nggaranggente kai, wi’i-du di sa-bua uma.
Ndonta wali-ra wa’i aka-nde. Losa-na watu uma pa, na-sai-ra di amba, na cepe-du sa-bua ringgi. Ede-ra weli kaniki kai-na mama ro isi-na ro taki ngaha-na. Wa’u mpara ede, ede-ra lao rai kai-na aka sera saraka-ra cili liro. Nde pala wara ja sa-bua fu’u mangge madese ro mana’e, ede-ra sanawa kai wa’i di hawo-na saraka ai mangadi. Nde pala kananu ade-na wa’i ede:
“Nggara ku-maru-sa awa fu’u mangge, kombi-kombi wara dou mamai batu-ku, tantu na-raka-ku ro na-eda-ku nahu. Taho-pu ra-ne’e maru-ku ese elo-n mangge ake.” Ede-ra ne’e kai-na ese elo mpida-na.
Makento mpara ba ede, dou mpanga ra-leto aka-n, ntika na-nggori mpa lo’a-na weki-n sa-bua dou-na. Ede-ra ne’e lo’a jaja kai-na iwa doho-n. Wa’u mpara cua nggori mena lo’a-na diki ede. Ede-ra cua rai losa kai-na watu kampo pa ede, rai lao lalo aka sera saraka-ra subu. Na-ei mena ja-ra mada-na. Ntika na-eda-ku sa-bua fu’u mangge mana’e ro taho, nira kalau awa wombo-na fu’u mangge ede. Cua nggahi doho kai-na:
“Taho mpara maru-ta awa hawo fu’u mangge ake.”
“Io-to kaman-e, taho poda weki-na, ta-maru kada. Kone wara dou mamai fou batu-ta, wati ja-du raka-na,” cambe kai ba iwa doho-n.
Ede-ra cua maru mena kai-na. Nde pala wara sabua dou-na mancewi poda dahu. Ede-ra kananu-na:
“Kombi wara dou mamai fou batu, tantu na-raka-ku eda, nggara ku-maru-sa awa fu’u mangge ake. Taho mpara ne’e-ku maru ese elo-na.”
Ede-ra ne’e kai-na kese-kese-n ede. Raka mpara ese elo-na, capa kai-na sanga mangge ede, ede mpara maru sadoho-na.
Makento mpara ba ede, wa’i aka-n ede na-tu’u tari’i, ndadi na-hina mena-ra ba oi tari’i-na dou mpanga ede. Ede-ra kakente-n ro kacou-na ba wa’u-ra bini mena tuta-na ba oi tari’i.
“Nahu!” Cambe kai ba wa’i.
“Nahu cou?” Nggahi kai ba dou mpanga.
“Nahu wa’i,” cambe kai-na.
Ede-ra ne’e del kai ba dou mpanga ede. Nggahi kai-na:
“Mu-made-ra hade ba nahu, binata tua. Mai ka-ra ndede-n mu-wa’u-ra karingu nami doho. Tampu’u-mpu’u-na mu-nggahi-ku ba nggomi mboto ntau ro wara-mu di ade peti na’e, pala timba rahi-mu. Makadua kai-na, mu-kau-ku lao landa weki-mu, pala cumpu-kai-na nggomi malao landa nami, saraka ncoki nami ba ra-leto ro tongge ba dou. Mai ake ku-hade-ku ba nahu!”
“E ana-e, ai-na hade-mu nahu, indo au ja-one-na. Mai ake taho mpara kawei ro karahi angi-ta,” nggahi kai ba wa’i.
“Nggara na-ndede sara, taho mpa,” cambe kai ba dou mpanga.
Ede-ra lao ceci kai ba dou mpanga, pohuro ngilu kai-na wa’i ede. Nggahi kai ba wa’i:
“Ai ana-e, wati ndede-na dou makarahi ra kawei angi, ta-nika bati wa’u, ede ampo ta-loa ngilu ra pohu angi.”
“Bune-ku-si nika bati ede?” Sodi kai ba dou mpanga.
“Ndake-ku matangara kai nika bati, ku-mama wa’u nahu, ndadi rafa-ku ede ao-ku ba nggomi kai rera-mu, ndadi ncao-ra rera nggomi labo rera nahu, ede-ku tangara kai nika bati,” cambe kai ba wa’i.
“Nggara ndede-si, taho-ra ba mama-mu!” Nggahi kai ba dou mpanga.
Ede-ra mama kai ba wa’i nahi ro u’a ede. Wa’u mpara kubi, ede-ra kalosa kai-na rera. Ede-ra ao ja kai rera ba dou mpanga aka-n de. Ndadi ha’a lalo wea ba wa’i rera dou mpanga ede sa-dompo. Ede mpara mbisa-na dou mpanga ede ro mabu-na awa dana. Mabu pita-ku lenga doho-n mamaru watu awa. Ede-ra cua kakente mena kai-na. Ro na-sodi-ku:
“Au,au?
“Ho lolo ho lolo,” cambe kai ba dou mpanga. Labo turu salaho-n.
Kacihi ba lenga doho-na, kacai-na wara dou mamai-na fou batu, ede-ra cua rai mena kai-na. Wa’u mpara do’o, na-sodi wali-ku:
“He au poda si?”
“Ho lolo,” cambe wali kai ba dou mpanga makompo rera ede.
Ede-ra cua rai mena wali kai-na, kapoda-poda ade-n doho-na, wati kone tambari-mbari-na. Na-lao ngupa wali-du hidi mado’o, ne’e lao rai cili kai weki-na.
Ndadi wa’i aka-n-de, na-wa’u-ra eda rai mena dou mpanga ede, ede-ra londo-na watu ese elo mangge, na-lao-ra aka uma-na, na ngge’e-ra labo taho-taho ade-na, balanja-na masa maupa mpuru ringgi aka-n-de. Ede mpara cumpu-na.
(Karya J.C.G. Jonker dalam Buku : Mpama Mbojo)

Satu tanggapan untuk “Wa’i Malabo Dou Mpanga”
Mbuip bingung ku baca, wara Sa daloa ku ka ao bahasa na. Nee mbei cerita di ruu ba cambe toi, pala wara unsur NA’E na.